Cả lớp NH41
kéo lên khu chữ I, phụ nhau kẻ bảng
biểu chuẩn bị báo cáo luận văn
trước hội đồng khoa. Chỉ thiếu
có thằng Sỏi, nó bị xe đụng
chết hai tuần trước đó. Tôi
cứ mong lòng mình chai đá để
đừng còn xúc động hay đau
khổ vì bất cứ điều gì,
nhưng cái chết của thằng bạn
nghèo lại đánh vào tâm hồn
thương tật của tôi thêm một
đòn chí mạng. Tôi quỵ xuống
bên nấm mồ của Sỏi rồi gạt
nước mắt bò dậy.
Cả lớp không ai dám
nhắc tới Sỏi, chỉ nén buồn
thương mà tập trung đi cho hết con
đường bất hạnh. Bắc cũng vậy,
nàng cũng tránh không nhắc gì
tới Sỏi.
Tôi im lặng quay đi
nhìn ra cửa sổ. Bên ngoài trời
xanh thẳm, giàn hoa giấy đơm nỗi
buồn tím ngát, tình biệt ly, niềm
phôi pha quên lãng.
Ừ thôi. Tôi
không kể cho Bắc nghe sự lựa chọn
của mình. Tôi không dám so đo
đặt cạnh Bắc mối tình trần
trụi với Châu. Đứa con gái tưởng
như từ đâu trôi ngang qua đời
tôi, tưởng như là tấm phao cứu
mạng, tưởng như là một phút
níu kéo vật vờ qua sông. Qua rồi
đạp bỏ. Gọi là mối tình,
nghe vậy cho xong. Bắc ơi.
Sáng nay Bắc bảo
vệ luận án ở hội đồng A.
Chẳng ai hiểu nổi, làm sao một người
xinh đẹp như Bắc lại chọn cái
đề tài dầm sương dãi nắng
mà tiêu chí chẳng có gì cụ
thể, cứ như là một cuộc phiêu
lưu. “Bước
đầu khảo sát và phân loại
các giống thực vật hoang dại vùng
đồi Thủ Đức.”
Cũng như chẳng ai hiểu nổi, làm
sao một đứa con gái yếu đuối
hiền lành như Bắc lại chọn đề
tài của thầy Chiến. Thầy Chiến
là kẻ có nhiều xung đột với
ban lãnh đạo khoa, đang bị mọi
người xa lánh. Nhận làm làm đề
tài tốt nghiệp do thầy hướng dẫn
là nhận bản án tử hình, hay tệ
lắm cũng tù chung thân.
Bất chấp những lời
thị phi và nỗi lo lắng của bạn
bè, luận án của Bắc là một
cố gắng tuyệt vời. Bắc thật sự
đã đổ cả công sức và
ước mơ vào tập luận án dày
đặc những hàng chữ latinh, những
hình vẽ chắt chiu và những mẫu
thực vật mỏng manh ép khô. Bắc
cười thật nhỏ.
“Ừ, năm năm đại
học trôi qua vội vã, đến những
ngày cuối cùng Bắc mới nhận ra,
mới thấy khao khát được làm
một cái gì đó có ý
nghĩa.”
Tôi lặng lẽ ngắm
nhìn bóng Bắc cắm cúi bên bàn
giấy. Có thật là Bắc không
biết, những điều dối trá bất
công đang chờ nàng phía trước.
Hay nàng biết và sẵn sàng chấp
nhận cái giá phải trả.
Tôi nằm trong danh sách
thí sinh báo cáo luận án ngày
đầu tiên, còn hai ngày nữa, hai
hội đồng sẽ kết thúc và
tổng kết điểm chung. Cho đến ngày
hôm nay, điểm tốt nghiệp của tôi
vẫn đang dẫn đầu hội đồng
A. Dù tôi thực hiện một đề
tài cũ rích, đã được
các thí sinh khoá trước khảo
sát băm vằm, nát như cháo, nhưng
sẽ khó có đứa nào vượt
qua được kỷ lục thủ khoa do tôi
lập ra, hay nói kiểu khác, kỷ lục
do người khác lập ra cho tôi. Bạn
bè chúc mừng tới tấp, tôi không
biết, bọn hắn chúc mừng thật hay
bọn hắn chỉ bám vào hy vọng,
rồi sẽ được may mắn như tôi.
Làm chi có sự may mắn ở đây.
Cái chi cũng có cái giá phải
trả.
Bên hội đồng
B, Loan vừa vượt qua thằng Lũ để
dẫn đầu số điểm. Loan cũng
không thay đổi chi
nhiều so với đám bạn nghèo tả
tơi phải vật lộn với muôn vàn
khó khăn để hoàn thành luận
án. Loan trở lại trường, vẫn ăn
diện phấn son và đẹp hơn bao giờ
hết. Tay phó giám đốc công ty
nơi Loan làm luận án, đưa xe hơi
lên đón Loan đi về mỗi ngày.
Bạn bè đồn, Loan chẳng làm gì
cả trong suốt thời gian đi thực tập.
Tất cả các số liệu thí nghiệm
là do phó giám đốc cung cấp.
Bản báo cáo trước hội đồng
là do trưởng phòng kỹ thuật phác
thảo, tu chỉnh. Thằng Lũ nghe tin đề
tài của Loan đạt điểm xuất
sắc, hắn chỉ khoát tay cười sặc
sặc rồi vui vẻ chúc mừng Loan.
Khánh từ cao nguyên
về, áo quần bảnh bao, một mảnh
tang đen cài bên nẹp áo sơ mi. Gã
chặn tôi ở cầu thang giảng đường,
nồng nhiệt bắt tay chúc mừng. Sinh
viên trường không có thói quen
bắt tay nhau. Điệu bộ trịnh trọng
quá đáng của Khánh làm tôi
lùi lại thủ thế. Tôi nhìn vào
mắt Khánh, bỗng cay cú nhận ra rằng,
gã hiểu điều đó. Tôi đã
chọn một con đường, phủ nhận
những thứ còn lại.
Khánh nói.
“Cảm ơn Giang mấy
tuần nay lo cho Bắc. Mình có nghe nhiều
tin không hay, chưa biết thế nào…”
Tôi lẩm bẩm không thành
tiếng.
Khánh nhìn đăm
đăm dò hỏi.
“Căng thẳng mệt mỏi quá,
đúng không?”
Tôi gật đầu rồi bỏ
đi.
Trong phòng báo cáo
luận án hội đồng A vừa có
tiếng cười nhỏ, hình như đứa
nào vừa trả lời hố câu hỏi
của ban giám khảo. Sáu người
trong hội đồng thi ngồi trịnh trọng
ở dãy bàn đầu tiên. Giáo
sư Hoàng, chủ tịch hội đồng
tốt nghiệp, ngồi ở giữa. Bà vợ,
phó tiến sĩ Xuyên, ngồi cạnh bên.
Tôi nép bên ngạch cửa nhìn vào.
Thầy Chiến vẫn chưa xuất hiện.
Thầy sẽ không đến, tôi biết
chắc như vậy.
Thằng
Rồi đang đứng trên bục báo
cáo, mồ hôi tươm ra trên bộ
mặt đầy mụn đỏ. Thằng Thung
thì thào vào tai tôi, nó ngắc
ngứ nhiều lần nhưng không tới nỗi
tệ như bạn bè tưởng. Thầy
Hoàng, cô Xuyên không hỏi chi nên
cả hội đồng nhanh chóng cho qua. Loại
sinh viên suốt mấy năm đại học
chỉ chuyên chơi gái và quay cóp
như nó được đối đãi
như rứa là vui rồi. Mà hình như
nó cũng cóc cần điểm cao, ba nó
ở thành phố, má nó ở quê
đã dọn sẵn bàn tiệc chờ nó
về tợp. Tôi và nhóm phục vụ
hội đồng thi lật đật nhảy vào
gỡ bản biểu của Rồi. Chuẩn bị
cho phần báo cáo của Bắc.
Bắc
đã bước lên bảng. Nàng mặc
áo dài trắng, mảnh mai yếu đuối,
lặng lẽ tìm ánh mắt của tôi.
Tôi quay đi tìm chị Mẫn đang lo
khâu phục vụ nước uống cho hội
đồng giám khảo.
Thầy Chiến, người
trực tiếp hướng dẫn đề tài
cho Bắc vẫn không đến. Tôi hằn
học nghĩ thầm, Bắc đã bị bỏ
rơi.
Bốn năm trước,
thầy Chiến, tiến sĩ tốt nghiệp ở
Hung về, vận động các cán bộ
giảng viên tố cáo chuyện tham nhũng,
ăn chặn kinh phí đào tạo của
vợ chồng giáo sư Hoàng. Nhiều
người trẻ tuổi ủng hộ thầy
vì công lý và cũng vì thầy
là cháu của thứ trưởng. Không
ngờ vào phút cuối, ông bác thứ
trưởng lại bị hất cẳng ra khỏi
ghế. Tổ chức đảo chánh trong khoa
tự động tan rã. Lãnh đạo
trường bắt tay đoàn thanh tra thanh
trừng phe phản loạn. Thầy Chiến bị
đánh tơi tả và bị tập thể
cô lập. Tiếng lành đồn gần
tiếng dữ đồn xa, chẳng biết thật
hư, sinh viên năm cuối đều tránh
nhận làm luận án với thầy. Chỉ
có Bắc nghe lời thầy, hăm hở vác
cuốc đi đào bới ngoài đồi.
Hôm nay, phần ân
oán của
thầy Chiến sẽ được lãnh đạo
khoa tính sổ.
Không phải vô tình
mà tên Bắc lọt vào danh sách
của hội đồng A, nơi có thầy
Hoàng ngồi ghế chủ tịch. Mối
huyết hải thâm thù này lãnh
đạo đâu chịu bỏ qua.
Có thật là Bắc
không biết? Nàng đang nói thao thao
không vấp chữ nào, trình bày
mạch lạc say sưa bằng cả lòng
tin. Tôi đứng bên mép cửa, chăm
chăm nhìn giáo sư Hoàng. Cả hội
đồng im phăng phắc, lo sợ căng thẳng
ngấm ngầm.
Bắc
đã xong phần báo cáo, đang bắt
đầu bước vào phần bảo vệ.
Các câu hỏi của giám khảo đều
được giải thích thoả đáng.
Tôi thở ra nhìn đồng hồ treo
tường, nháy mắt với thằng Thung.
Cả hai đứa tôi chuẩn bị vào
thu dọn bản biểu. Họ sẽ không làm
chi Bắc. Trí thức mà, ai lại đem
sinh viên ra trả thù chuyện riêng. Tôi
lại nhìn đồng hồ, giờ báo
cáo của Bắc đã kết thúc.
Mắt tôi bắt gặp Khánh trong góc
phòng, hình như Khánh cũng đang
thở ra.
Giáo sư Hoàng đột
ngột lên tiếng, giọng ông chậm
rãi vang lên giữa hội đồng đang
im phăng phắc. Tôi nghe ông xoay ngược
vấn đề về “giá trị thực
tiễn, hiệu quả kinh tế” của bản
luận án. Đám thí sinh bên dưới
xanh mặt nhìn nhau. Đề tài Bắc
ghi rành rành trên bảng “Bước
đầu khảo sát…”. Và trong
khoảng thời gian sáu tháng, cho toàn
bộ công việc, kể cả viết lách,
kể cả chạy xuôi ngược tìm
tài liệu đối chiếu, bảo quản
và phơi khô mẫu mã thực vật...
Trên bục báo cáo, Bắc cẩn thận
trả lời từng câu hỏi. Tới lúc
đó, tôi mới kinh ngạc hiểu hơn
rằng, Bắc thực sự đã dồn
tất cả sức lực và đam mê
của mình vào công việc. Nàng
không thông minh như Duyên, không xuất
sắc như Lũ, không có cả bồ
chữ trong bụng như Sỏi nhưng nàng
thật sự đã cố gắng rất
nhiều để hoàn tất luận án.
Bắc hiểu biết cặn kẽ công việc
phân loại thực vật hơn những điều
vừa trình bày.
Tôi lắng nghe giọng
nói trầm tĩnh của giáo sư Hoàng
khi đặt ra những câu hỏi hóc búa
để dồn ép Bắc. Đám sinh
viên tụi tôi đã từng yêu
mến giọng nói của ông ấy biết
bao nhiêu. Cả đến khi nghe tin ông tham
ô tiền tài trợ nghiên cứu, sinh
viên trong khoa vẫn không muốn tin đó
là sự thật. Những đứa sinh viên
nghèo, khao khát tri thức, đã đạp
lên cái đói, cái nghèo, cái
khốn cùng để bám lấy truyền
thống tôn sư trọng đạo. Giờ
học với giáo sư Hoàng bao giờ
cũng hoành tráng. Giáo sư đi
nhiều, biết nhiều. Giáo sư nói
về những điều hay ho tiến bộ ở
xứ người, dạy cho bạn bè tôi
những bài học yêu thương cây
cỏ thiên nhiên và lòng tự hào
của người Việt Nam có một non
sông gấm vóc.
Những
câu hỏi tàn nhẫn của một người
làm thầy, một người được
sinh viên quý trọng, nhằm đánh
gục Bắc, đã đánh gục lòng
tự trọng mong manh còn sót lại trong
lòng tôi.
Tôi nắm chặt hai
bàn tay, nép dần vào mép cửa.
Bỗng dưng rồi nước mắt ứa ra,
không ngờ đó là những giọt
nước mắt lương thiện cuối cùng
của một thằng người.
Phó tiến sĩ Xuyên
cũng múa kiếm xông vào hỗ trợ
cho chồng, chém ra những đòn độc
địa. Mồ hôi vã ra trên trán
Bắc. Cái nóng trong phòng nung ngốt.
Tôi thè lưỡi
liếm đôi
môi khô khốc, mệt mỏi rã rời.
Khuôn mặt Bắc tái mét. Đôi
mắt cô ấy phủ một màn sương
kỳ dị. Tôi lùi dần vào góc
cửa, muốn bịt kín hai tai. Giọng phó
tiến sĩ Xuyên the thé, xuyên qua đầu
tôi.
“Tôi nhắc lại
lần nữa, chị hãy cho biết, đề
án của chị có khả năng ứng
dụng và giá trị kinh tế thực
tiễn như thế nào trong việc hỗ
trợ phát triển nông nghiệp. Tôi
hỏi như thế, bởi vì toàn bộ
đề án không gợi ra một chỉ
tiêu, số liệu kinh tế cụ thể nào.
Cứ thu thập, đặt tên vớ vẩn
cho vài thứ cây cỏ thế mà thành
kỹ sư à?”
Màn sương trong mắt
Bắc đang
đọng lại thành nước. Bàn
tay Bắc đang nắm chặt cạnh bàn
nổi cả gân xanh, bỗng từ từ giãn
ra. Tôi hiểu, đó là dấu hiệu
bỏ cuộc. Nhưng Bắc vẫn đứng
chết sững ở đó, hình như
cũng chẳng còn sức lực để bỏ
chạy. Tôi quay mặt đi, để khỏi
phải nhìn cảnh Bắc quỵ xuống
trên bục báo cáo. Tôi chờ tiếng
chuông rung. Chuẩn bị lên gỡ bản
biểu xuống cho Bắc. Rứa là xong. Chấm
dứt năm năm dùi mài kinh sử.
Giữa lúc ấy, tôi
nhìn thấy Khánh đứng lên. Khánh
xoải bước tiến ra giữa phòng.
Chiếc bóng cao lớn chắn ngang tầm nhìn
của Bắc. Khánh áp sát đến
sau lưng cô Xuyên, nhanh nhẹn dữ tợn
như con dã thú. Chỉ có đám
cử tọa phía sau là nhìn thấy
Khánh. Hội đồng giám khảo dường
như không hay biết gì. Khánh khoanh
tay đứng sừng sững giữa phòng.
Đôi mắt sùng sục tìm Bắc,
đón bắt cảm xúc. Khánh đứng
ngay sau lưng cô Xuyên, móng vuốt xòe
ra. Tôi bỗng nghĩ, nếu Bắc bị đánh
rớt thì Khánh sẽ trả thù. Cứ
như thế lực gia đình đó dư
sức nghiền nát bọn nô bộc. Hình
như tất cả những đứa học trò
trong phòng đều nghĩ như vậy. Tôi
nhìn thấy những đôi mắt tuyệt
vọng căm phẫn của những con thú
nhỏ bị dồn đến bước cuối
cùng chỉ muốn liều mạng. Mạng
đổi mạng. Cái ác chỉ cần
gieo là mọc. Cái ác mọc lên
ngùn ngụt trong phòng thi. Giữa lúc
tôi tưởng là sẽ có thêm
một cái chết thì Bắc bắt đầu
lắp bắp nói. Nàng cố tìm cách
để tự vệ, cố tìm cách lắp
ráp lại những mảnh kiến thức bị
chính thầy cô mình chém nát
bét. Tôi ngỡ ngàng nhận ra, như
trong buổi chiều nào cùng Bắc chạy
trốn khỏi trường bắn, đằng
sau con người ẻo lả nhu mì đó
là một bản lĩnh bất khuất kiên
cường.
Thầy Danh, ông
tiến sĩ nhỏ bé gầy gò vẫn
im lặng trong suốt thời gian Bắc bảo vệ
luận án, bỗng đột ngột lên
tiếng, cắt ngang lời Bắc, cắt ngang
những câu hỏi loanh quanh kỳ dị của
phó tiến sĩ Xuyên. Ông tiến sĩ
già tốt nghiệp ở Mỹ điềm
đạm cảm ơn Bắc phần báo cáo
luận án mang nhiều giá trị thực
tiễn và ý nghĩa khoa học. Ông
dõng dạc tuyên bố chấm dứt phần
vấn đáp. Giáo sư Hoàng bị
bất ngờ chăm chăm nhìn sang tiến
sĩ Danh, khuôn mặt vốn đầy đặn
nhân từ bỗng mở ra một nụ cười
độc địa khó hiểu. Suốt đời
tôi sẽ không bao giờ quên được
khuôn mặt của ông ấy trong giờ
phút đó.
Tôi bước vào
nắm tay Bắc lôi ra ngoài. Nàng vẫn
đứng lơ ngơ giữa hội đồng,
cứ như chưa tin chắc là mọi việc
đã trôi qua. Thằng Thung ở đâu
nhảy xổ tới, suýt nữa thì vật
Bắc té lăn quay ra sàn. Hắn chưa
tới phiên báo cáo luận án, màn
đánh hội đồng vừa rồi làm
hắn sợ són ra quần. Đề tài
của Thung xuống giống được hai
tháng thì bị sùng phá nát.
Hắn phải cóp lại số liệu của
các luận án cũ đưa vào luận
án của mình. Chuyện này ai cũng
biết. Nhưng thầy hướng dẫn của
hắn đang ngồi hội đồng B, chắc
chẳng ai muốn làm khó dễ.
Thằng Trí mặt xanh
lét đứng dựa cửa, màn đánh
hội đồng vừa rồi cũng làm
hắn tiêu tan hết dũng khí. Thằng
Trí làm đề tài bảo quản
nông sản, thử thuốc loạn xạ theo
kiểu có chi thử đó. Kinh phí dự
án là bao nhiêu, rót qua tay thầy
hắn hay qua ngả nào khác, thằng Trí
không biết gì mà cũng không nhận
được đồng xu nào, hắn phải
tự bỏ tiền túi ra trang trải, khi hết
tiền thì đi gõ cửa mấy công
ty rau quả xin thuốc bố thí. Số liệu,
kết quả nếu có thì nộp hết
cho thầy, nếu không có thì quỳ
lạy xin thầy cứu mạng. Những chuyện
như vầy chẳng lạ lùng chi, sinh viên
ra trường chỉ là loại lao động
không công cho cán bộ hướng dẫn.
Tôi gặp Khánh bên
hành lang. Vừa rồi gã diễn tuồng
giương oai diễu võ giữa hội đồng
thi, thực ra thằng con mồ côi này là
con cọp giấy bị cắt hết móng
vuốt, chẳng làm chi được ai.
Bàn
tay Khánh nắm chặt lấy tay tôi.
Tôi rút tay lùi
lại, rùng mình nghĩ đến Châu.
Bàn tay Châu lạnh và ướt, bàn
tay của quyền lực vô biên thao túng
bóp nát mọi giá trị đạo
đức và lương tâm. Một mối
tình, ừ thì, gọi rứa cho xong.
Tôi tránh nhìn
Khánh, quay mặt đi.
Không ngờ tôi bắt gặp thằng Rồi,
nó đứng sững ở bực cầu
thang nhìn vào lưng áo Khánh, hình
như nó vừa đi lên tới nơi đã
muốn quay ngược xuống. Khánh nghe tiếng
bước chân liền quay phắt lại, ánh
mắt gã như lưỡi dao nhằm ngay mặt
thằng Rồi xẻ xuống. Khuôn mặt
thằng Rồi dúm dó, suýt nữa nó
bước hụt chân té chúi nhủi.
Tôi đọc thấy sự kinh hãi khiếp
sợ trên khuôn mặt nó, lúc đó
tôi mới ngờ ngợ nghĩ ra một điều.
Ba Khánh vừa mất hôm tháng bảy
âm lịch, trên tivi người ta tổ
chức quốc tang, đình đám và
long trọng, điếu văn ca tụng công
đức tràn đầy. Ba thằng Rồi
ngay sau đó được đưa lên
nắm chức quan tổng đốc thay người
đồng chí quá cố. Một tay điền
chủ đỏ miền Đông quê mùa
cục mịch, ăn không nên đọi
nói không nên lời, không hiểu cớ
sự chi được điều sang nắm
quyền một thành phố công thương
nghiệp hàng đầu.
Nhưng những chuyện
ân oán giang hồ đó tôi không
muốn tìm hiểu. Tôi bỏ đi, mặc
kệ bọn hắn.
Khánh ở chơi với
bọn tôi suốt ba ngày. Chờ xem kết
quả của
Bắc. Gã vui vẻ hào phóng dắt
cả đám đi ăn hàng quán liên
tục. Hôm cuối cùng Khánh được
mời lên cư xá nữ ăn rau muống
luộc chấm nước tương. Khánh
ngồi bệt dưới đất khoan khoái
kể, đây là lần đầu Khánh
được mời ăn cơm ở cư xá
nữ.
Tôi chán ngán
nhìn món rau luộc nấu bằng cỏ
khô, vàng khè vì thiếu lửa,
bỗng thèm chi lạ những bữa ăn đầy
ắp, thừa mứa của gia đình Châu.
Duyên đi biền biệt
không tin tức, bỗng trở lại trường
vào đúng hôm đó. Duyên
ngồi cạnh Khánh, ăn ngon lành món
rau muống chấm tương. Duyên xanh xao, hốc
hác và già khằn đi, rứa mà
vẫn cười khì khì. Tôi ước
chi mình có được nụ cười
như Duyên.
“Mẹ Duyên bị
bệnh, tưởng là không qua khỏi.
Mấy tháng nay Duyên phải lo nuôi mẹ
ở nhà thương, bây giờ mẹ đỡ
rồi. Duyên mới bán nhà để
lo đưa mẹ về quê tĩnh dưỡng.”
Hoá ra Duyên
bỏ ngang luận án để chăm sóc
mẹ, chẳng thấy báo tiếng nào
cho bạn bè biết. Khánh trầm ngâm,
không thấy cười nữa. Khi Bắc với
chị Mẫn mang chén dĩa đi rửa, mấy
đứa con gái khác lục đục
chuẩn bị ba lô túi xách, chỉ
còn tôi với Khánh và Duyên
trong căn phòng trống trải.
Khánh quay
sang Duyên hỏi nhỏ.
“Vậy em định
bỏ luôn hay sang năm làm lại luận
án?”
Tôi ngạc nhiên, lần
đầu tiên nghe Khánh gọi người
khác bằng “em”. Lần đầu
tiên tôi lọt vào giữa cuộc đối
thoại của hai người, lần đầu
tiên tôi thấy Duyên rưng rưng nước
mắt.
“Anh Khánh. Ba em vừa
mất trong trại cải tạo Đồng Đăng.
Em ra tới tận nơi mà vẫn không
được phép đưa hài cốt
về Nam.”
Khánh lặng người
ngồi im, không thấy gã nói chi nữa.
Duyên mân mê vạt áo, giọng nó
khàn đặc như bà già.
“Chắc em phải đi
thôi. Lý lịch tối thui như em, có
tốt nghiệp kỹ sư cũng chẳng xin
được việc đúng ngành nghề.
Có những điều mình muốn quên
đi, nhưng người ta cứ bắt mình
phải nhớ, người ta cứ cột chặt
nỗi bất hạnh vô lý đó vô
cuộc đời mình.”
Khánh vẫn lặng im.
Duyên đứng dậy bỏ ra ngoài hành
lang thật lâu, khi nó trở vào hai mắt
đỏ hoe. Rứa mà nó vẫn gượng
gạo cười. Tôi ngồi nán lại,
nâng niu những giờ phút cuối cùng
bên Bắc. Duyên hỏi Thanh Mai chuyện báo
cáo tốt nghiệp của lớp. Mai chỉ
trả lời qua quýt. Duyên hỏi chị
Mẫn, chị Mẫn cũng trả lời qua loa.
Như một thoả thuận
ngấm ngầm, tất cả bạn bè không
ai nhắc muốn lại những chuyện tồi
tệ xảy ra ở hội đồng thi. Trong
những ngày cuối cùng chuẩn bị
rời xa trường, bọn tân kỹ sư
khố chuối chỉ muốn giữ lại những
kỷ niệm đẹp đẽ của trường
lớp, những tình cảm yêu thương
dành cho thầy cô, cho dù phải thoả
hiệp với sự dối trá và mang mãi
cái ác theo bên mình. Nhưng ít
ra, cũng còn một cái gì đó
để bám vào mà đi tới.
Tôi không cần loại phao tình
cảm vá đâu lủng đó.
Tôi đậu thủ
khoa. Châu cười tềnh hệch, bố muốn
thế. Mấy đứa trong lớp cũng cười,
nụ chế nhạo, nụ cười đau đớn
của kẻ không may. Tôi nhún vai thản
nhiên, cũng cười, cười vì cái
giá phải trả. Bọn kia tất tả đâm
đầu vào những lo toan khác. Những
số phận lông bông bắt đầu
trôi dạt đi, mà cũng chẳng biết
sẽ đi về đâu. Tụi tôi ngồi
lại với nhau buổi trưa cuối cùng
trong căn phòng ký túc xá chật
chội đầy rác và cứt chuột.
Tôi nghe những thằng xấu số thở
dài, lòng mình trống rỗng không
vui không buồn, chỉ thấy mất mát.
Ngày mai, tôi sẽ về nhận việc ở
viện nghiên cứu. Ngày mai, đã là
ngày khác.
Bắc
vừa đủ điểm đậu, cười
buồn thiu.
“Mình dở quá.
Không có khiếu ăn nói nên không
bảo vệ nổi luận án.”
Tôi quay mặt đi,
chẳng có chi để bàn cãi ở
đây. Bắc biết rõ hậu quả
nhưng vẫn cố tình nhận làm đề
tài với thầy Chiến. Con người Bắc
là rứa. Khánh nhìn tôi đăm
đăm. Tôi khó chịu nghĩ, hình
như Khánh hiểu tôi hơn ai hết.
Hai giám khảo người
miền Bắc, cho Bắc điểm bốn, họ
chịu áp lực của giáo sư Hoàng.
Vợ chồng giáo sư Hoàng đều
cho Bắc điểm ba, là điểm loại.
Hai người còn lại, giáo sư Danh
và thầy Quý, cho Bắc điểm chín,
điểm xuất sắc chưa từng có ở
hội đồng khoa Nông Học. Thầy Quý
tốt nghiệp ở Đức, còn quá
trẻ để chấp nhận sự vô lý,
gia đình cũng quá giàu để
phải cố bám vào chân giảng dạy
thảm hại ở trường đại học.
Giáo sư Danh là người của chế
độ cũ miền Nam, quá già để
còn phải biết sợ, quá nhiều
lương tâm để chịu cúi đầu
quỳ gối trước cái ác.
Tôi đi một mình
lên giảng đường, ngồi lơ ngơ
lần cuối bên góc cầu thang. Tôi
lặng lẽ nhớ tới ông già tiến
sĩ nhỏ bé gầy gò, tấm áo
sơ mi sờn cũ, những buổi sáng lọc
cọc đạp chiếc xe cũ kỹ lên
giảng đường. Một buổi trưa
nóng hừng hực, tiến sĩ Danh gạt
mồ hôi trán, nhỏ nhẹ hỏi. “Nếu
mấy anh chị mệt hay đói thì để
tôi kể chuyện tào lao cho nghe. Chịu
không? Nhẹ nhàng thôi. Đi qua vùng
ôn đới cho bớt nóng nghe? Ở vùng
ôn đới có một loài cây
thân trắng, tên là bạch dương.
Mùa thu se lạnh, lá rừng bạch dương
ngả sang màu hồng rồi vàng dần.
Đẹp lắm, để hôm sau thầy mang
mấy tấm hình chụp theo cho tụi con
coi. Các con có biết tại sao vỏ cây
bạch dương có màu trắng không?
Có đứa nào biết gì về tế
bào bần? Tế bào bần là tế
bào chết…”
Tôi nghẹn ngào đưa bàn tay lên
ôm ngực. Khi ấy, tôi không hề
biết rằng, những hình ảnh mong manh
nhân ái đó đã lặng lẽ
bám theo đời tôi và níu giữ
tôi lại ở ranh giới cuối cùng –
để còn làm người.
Tôi viết thư cho mạ,
chẳng biết gửi về đâu, đành
vò nát liệng vào thùng rác.
Lần cuối cùng tôi nhảy tàu về
quê thăm mạ, chiếc bóng còm cõi
bệnh hoạn nằm bên góc chợ vuốt
tóc tôi, thều thào khóc. Chắc
mạ không chờ được tới ngày
con ra trường. Con đi đi, bao giờ đủ
sức, nhớ tìm cho ra kẻ mang bí danh
Anh Cả, buộc hắn phải công khai sự
thật về cái chết của cha con.
Mạ đã không
chờ được tới ngày con ra trường,
đường hoàng về làm ở viện
nghiên cứu. Mạ cũng không chờ được
tới ngày con uất hận hiểu ra rằng,
cái chết của cha mãi mãi không
bao giờ được minh oan.
Mạ ơi.
Mạ ơi.
Được đăng bời Giang, vào lúc...
2 nhận xét:
Thuý:
Xin được chia sẻ
cùng Giang nỗi
đau của đời sinh viên. Nhưng bạn
có vì những uẩn khúc riêng tư
của cuộc đời mà đâm ra quá
khắt khe?
Thuý
nghĩ, trong cái guồng máy giáo dục
đầy dẫy những bất công và
nghịch lý đó, thầy cô của
chúng ta cũng là nạn nhân. Những
nạn nhân đáng kính trọng.
Chính họ cũng phải cố gắng vượt
qua những khó khăn khốn cùng về
vật chất lẫn tinh thần, để bám
lại bục giảng, để truyền đạt
kiến thức và kinh nghiệm cho thế hệ
sau. Chúng ta không nên phê phán họ
một cách hồ đồ như vậy. Thuý
viết ra những dòng này với lòng
biết ơn vô bờ bến dành cho các
thầy cô giáo trường Nông Lâm,
những người đã giúp Thuý
hành trang vào đời.
Lũ:
Thuý và Giang thân mến,
Giang nói một đằng, Thuý
hiểu một nẻo. Mình tin rằng, thằng
Giang không hề có ý xúc phạm
hay phủ nhận công ơn thầy cô.
Thằng Giang lớn lên trong đói nghèo
và bất công, nên nó là đứa
có nhiều sự cảm thông, dằn vặt
và đau đớn. Vạch trần bộ mặt
giáo dục đầy dẫy chuyện gian
tham, dối trá và lừa lọc, không
có nghĩa là phủ nhận công ơn
cũng như sự cố gắng của các
thầy cô giáo. Ngược lại, nó
nói lên một điều, những vấn
đề tiêu cực thối nát của
tầng lớp lãnh đạo ngành giáo
dục đã làm hư hỏng môi
trường đào tạo, huỷ hoại
công sức của thầy và trò chúng
ta.
Giang, tao đọc bài viết của
mày mà ứa nước mắt. Mong mày
tiếp tục đi tới tận cùng vấn
đề.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét